آداب نشستن بر سر خوان و مهمانی کردن مردمان در سنت ایرانی چنان مفصل است که اگر بخواهیم آنها را جمع آوری کنیم، بی تردید مثنوی هزارمن خواهد شد. در این موضوع، بیشتر کتب حکمی و اخلاقی فصلی را به آداب غذاخوردن و مهمانی برپاداشتن و بر سر سفره نشستن و خوان گذاشتن و خوان برداشتن اختصاص داده اند. قابوسنامه، یک باب کامل (باب دوازدهم - در مهمانی کردن و مهمان شدن) را به ایم موضوع پرداخته و آدابی را ذکر کرده که برخی از آنها همچنان در خانواده های ایرانی رعایت می شود.
«…آنگه مردم را طعام آر و تو منشین تا آنگاه که مهمانان بگویند بنشین، اما مساعدت کن و بگوی، بگذارید تا خدمت کنم، چون تکرار کنند بنشین، بنشین، با ایشان نان خور، اما فروتر از همه بنشین.»
در مذمت تعارف زیاد به مهامان بر سر سفره - امری که براستی آدمی را معذب می سازد، می گوید:
«از مهمانان عذر مخواه که عذر خواستن کار بازاریان باشد. و هر ساعت مگو که نان نیکو بخور و هیچ نمیخوری، به جان تو که شرم مدار و من خود سزای تو چیزی نتوانم ساخت… که این سخنانِ اهلِ همت نباشد…» عجبا که این سخنان عیناْ همین امروز هم بر سر سفره و بین میزبان با میهمانانش رد و بدل می شود.
اما مرحوم مغفور نگارنده ی قابوسنامه، از رسمی خوش در گیلان یاد می کند که من خود به روزگار کودکی که به دیدار اقوام پدری به شهر آباء و اجدادم یعنی رشت رفته بودم شاهدش بودم: «ما را به گیلان رسمی است نیک خوب، که چون مهمان را به خوان برند، کوزه های آب خوردن در میان خوان بنهند و صاحب دعوت و کسان او از آنجا بروند و یک تن از دور بایستد از بهر کاسه نهادن، تا چنانکه خواهند به مراد خود نان بخورند.»
ایرانیان پیش از ملل اروپایی، آداب و سنت های تخطی ناپذیری برای نشستن بر سر سفره ها داشته اند. امروز اروپاییان به ویژه انگلیسی ها به داشتن رسم و سنت سفره مفتخرند، زنده کردن سنت های نیکو و آموزش آنها به فرزندان، البته موجب تشخص و حفظ فرهنگ ملی امان خواهد شد.
«…آنگه مردم را طعام آر و تو منشین تا آنگاه که مهمانان بگویند بنشین، اما مساعدت کن و بگوی، بگذارید تا خدمت کنم، چون تکرار کنند بنشین، بنشین، با ایشان نان خور، اما فروتر از همه بنشین.»
در مذمت تعارف زیاد به مهامان بر سر سفره - امری که براستی آدمی را معذب می سازد، می گوید:
«از مهمانان عذر مخواه که عذر خواستن کار بازاریان باشد. و هر ساعت مگو که نان نیکو بخور و هیچ نمیخوری، به جان تو که شرم مدار و من خود سزای تو چیزی نتوانم ساخت… که این سخنانِ اهلِ همت نباشد…» عجبا که این سخنان عیناْ همین امروز هم بر سر سفره و بین میزبان با میهمانانش رد و بدل می شود.
اما مرحوم مغفور نگارنده ی قابوسنامه، از رسمی خوش در گیلان یاد می کند که من خود به روزگار کودکی که به دیدار اقوام پدری به شهر آباء و اجدادم یعنی رشت رفته بودم شاهدش بودم: «ما را به گیلان رسمی است نیک خوب، که چون مهمان را به خوان برند، کوزه های آب خوردن در میان خوان بنهند و صاحب دعوت و کسان او از آنجا بروند و یک تن از دور بایستد از بهر کاسه نهادن، تا چنانکه خواهند به مراد خود نان بخورند.»
ایرانیان پیش از ملل اروپایی، آداب و سنت های تخطی ناپذیری برای نشستن بر سر سفره ها داشته اند. امروز اروپاییان به ویژه انگلیسی ها به داشتن رسم و سنت سفره مفتخرند، زنده کردن سنت های نیکو و آموزش آنها به فرزندان، البته موجب تشخص و حفظ فرهنگ ملی امان خواهد شد.
